“NGHĨA TRŨNG ĐÀN” - MỘT
DI SẢN ĐẠO LÝ
CỦA NGƯỜI QUẢNG
TRỊ
Lê Ngọc Vũ
Phòng VH&TT thị
xã Quảng Trị
Nghĩa Trũng là tên gọi
của một nghĩa trang được xây dựng vào năm 1872 (năm Tự Đức thứ
25). Đúng như tên gọi của nó, Nghĩa Trũng là nghĩa trang vì nghĩa để chôn cất những
nắm xương lạc loài, là di chỉ
từ những biến cố
thiên nhiên, lịch sử và những thảm
cảnh số phận con người.
Nghĩa Trũng toạ lạc trên khu đất ruộng của
làng Thạch Hãn, thuộc khu phố 8, Phường 3, thị
xã Quảng Trị. Nghĩa Trũng được xây dựng trên khu đất có chiều dài 70m, chiều ngang 17m và chiều cao 1m so với mặt ruộng,
đây là nơi yên nghỉ của hơn
1000 hài cốt vô danh. Bên
cạnh khu đất để qui tang hài cốt,
còn có các công trình khác, đó là Nghĩa Trũng Đàn - là nơi thờ
cúng các vong linh cô hồn.
Nghĩa Trũng Đàn bao gồm
các hạng mục như: 2 chánh điện,
2 bàn tả hữu, bàn Hội đồng kết
liền với Hương án chính ở
phía trước. Trước mặt tiền
là tấm Bình phong và có
thành bao bọc xung quanh,
chỉ chừa một lối
ra vào ở chính diện, hai bên có 2 trụ lung cao vượt lên.
Vị
sáng lập Nghĩa Trũng là
ngài Hoàng Hữu Lợi, sinh ngày 24.12.1809 (Gia
Long thứ 8), mất ngày 26.03.1876, tước Trung nghị đại phu Phó Đô ngự
sử, tiền nhân đời 12 của Hoàng tộc,
làng Bích Khê, xã Triệu
Long, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị.
Nguyên hàng năm chứng kiến nhiều mộ
phần vô chủ dọc sông Thạch
Hãn bị lũ lụt xói lở rất
thương tâm. Ngài cùng phu
nhân phát nguyện mua khu
đất này của Làng Thạch Hãn làm nơi quy táng.
Con trai ngài Nguyễn
Hữu Lợi là Hiệp Biện
Đại học sĩ Hoàng Hữu Xứng, thời
làm Tuần phủ Hà nội, nhận
thấy nhiều di chỉ mộ
hoang ở vùng quản hạt, hỏi
kỳ lão, được biết đều là của
nghĩa quân Tây sơn hồi chinh phạt quân Thanh. Thiết nghỉ, đến
xương tàn của giặc còn được
qui táng thành gò, huống
đây là di hài của các chiến sĩ vì nước quên mình, nên Ông thu tập hơn 600 bộ
hài cốt rồi thuê ghe bầu ngược vào Thuận
Quảng, đưa về an táng ở
Nghĩa Trũng này. Trước
sau, Nghĩa trũng là nơi
yên nghĩ của hơn nghìn vong linh vốn dĩ bơ vơ
trong trời đất, hơn phân nửa
là liệt sĩ vô danh của đoàn quân áo vải cờ đào.
Thời
vua Nguyễn, Nghĩa Trũng được ban hưởng qui chế quốc gia do chính quyền
tỉnh Quảng Trị đảm
nhiệm, cấp ruộng tự
điền, miễn sưu, phong hàm cho những
người trực tiếp coi sóc. Các Tuần
phủ sở tại như
Lê Từ, Đào Thái Hanh hằng năm từng đến chủ
tế. Con cháu họ Hoàng nối đời chăm lo việc
hương khói.
Năm 1972, đúng 100 năm sau khi Nghĩa Trũng được xây dựng, cùng với thời gian, sự
phong hoá của thiên
nhiên, và đặc biệt là sự huỷ
diệt của bom đạn Mỹ-
Ngụỵ trong 81 ngày đêm
tái chiếm Thành cổ Quảng Trị,
các hạng mục công trình của Nghĩa Trũng gần như bị
sụp đỗ hoàn toàn. Xuất phát từ nhận thức
đúng đắn và kế thừa sự
nghiệp của cha ông, con cháu họ Hoàng trong nước và Hải ngoại
chung chung tay góp sức,
cùng với sự đóng góp của nhân dân làng Thạch Hãn, Nghĩa Trũng được trùng tu qua nhiều đợt. Khi bài viết
này đang được hình thành,
thì được biết Ngân hàng Đầu tư- Phát triển
Việt Nam đã nhận tài trợ tôn tạo lại
Nghĩa Trũng, đang hoàn chỉnh
quy hoạch, thiết kế chi tiết,
phê duyệt đầu tư với
số vốn ban đầu hơn
1 tỷ đồng.
Như vậy, Nghĩa Trũng chỉ là 1 nghĩa trang nhỏ về quy mô, nhưng
nó không chỉ là một nghĩa trang bình thường để chôn cất
những người đã khuất, với đạo
lý của dân tộc Việt là: “Nghĩa tử
là nghĩa tận”, mà nó mang
trong mình 1 ý nghĩa tri ân sâu sắc
đối với những người
vì nghĩa nước mà quên
thân mình - đó là những
chiến sỹ của đoàn quân áo vải
cờ đào Tây Sơn. Có người còn ví Nghĩa Trũng như là 1 nghĩa trang Quốc gia tại tỉnh
Quảng Trị.
Quy hoạch Nghĩa Trũng |
Với ý
nghĩa đó, ngày 16/12/2010 UBND Tỉnh
Quảng Trị đã có Quyết định số
2437/QĐ-UBND Về việc công nhận “Nghĩa Trũng Đàn” là Di tích
lịch sử cấp tinh, thành phố.
Nhằm
tôn tạo Nghĩa Trũng ngày
một tương xứng với
ý nghĩa nhân văn của di
tích này, Ngân hàng CPTM Đầu
tư và phát triển Việt Nam (BIDV) và một
số doanh nghiệp đang tài trợ đầu tư
xây dựng nhà Bia tưởng niệm và Đàn Âm hồn
tại khu tưởng niệm Nghĩa Trũng. Hiện
Thị xã Quảng Trị đang tích cực
vận động sự vào cuộc
của các tổ chức trong và ngoài nước
tiếp tục hổ trợ
để đầu tư hoàn chỉnh
khu di tích.
Như vậy, với
sự quan tâm bảo trợ của
chính quyền các cấp ở địa
phương, sự chung tay góp sức của bà con Hoàng tộc
- Bích Khê - Triệu Long
và sự quan tâm của xã hội, Nghĩa Trũng Đàn sẽ từng
bước được tôn tạo trang nghiêm, bề thế và toàn diện
hơn trong thời gian tới, xứng đáng với
tầm vóc, ý nghĩa văn hóa
của di tích này./.
No comments:
Post a Comment